Tarih Bilimine Giriş
Merhaba arkadaşlar. Bugün tarih dersine giriş yapmak istedim. Biliyorum en başından beri tarih ve coğrafyaya da yer vermem gerekirdi fakat hiçbir şey için geç değil. Kolay ve aklınızda kalacak şekilde yeri geldiğinde kodlarla yeri geldiğinde hafıza teknikleriyle sizlere keyifli çalışmalar sunacağım. En güzel şekilde bu konuları anlatmaya çalışacağım.
Tarih dersinin unutulan ve sıkıcı bir ders olduğunu pek çok kişi söyler. Sözel bir ders olduğu için pek çok kişi, çok iyi ezber yapmış olsa bile bu konuları unutabilir. Endişelenmeyin, sıkılmadan ve unutmadan tarih çalışmanın keyfine varın!
İlk konumuz tabi ki tarih bilimine giriş. Öncelikle tarihin tanımını yapalım:
TARİH: Geçmişte meydana gelen olayları, yer ve zaman göstererek, sebep-sonuç ilişkisi kurarak, belgelere dayanarak ve tarafsız bir şekilde inceleyen bilim dalıdır.
Bu tanımda dikkatinizi mavi renkle yazdıklarımla çekmek istedim. Çünkü bu yazdıklarım sorularda karşınıza muhakkak çıkacaktır. En az bir sorusu var. Dikkat edin. Bir veri sizin önünüze sunulur ve size bu verinin tarihin tanımından hangisi ile ilgili olduğu sorulur. O yüzden bunları bilmenizde fayda var.
Gelelim takvimlere. Türkler bir çok sebeple takvim kullanma ihtiyacı duymuştur. Yaklaşık 6 bin yıldır takvim kullanan insanlar; gün, ay, yıl gibi sistemleri bir periyota oturtmuştur. Sümerlerden, babiller, akadlar gibi pek çok uygarlık takvim kullanmıştır. Adamlar yazıyı bulmuş ve 'dur hemen gün, ay, yıl diye bir şey icat edelim, adına da takvim diyelim!' demişler sanki :)) Tabi ki böyle bir şey mümkün değil. Ama ilk öğrendiğimde bende bu etkiyi yaptı diyebilirim :) Lafı çok fazla uzatmadan Türklerin yani bizim kullandığımız takvimler şunlardır:
Ha bu arada yılların oluşumu çeşitli sebeplere dayanmıştır. Örneğin miladi takvimin HZ. İsa'nın doğumunu esas alması gibi.
Türklerin Kullandığı Takvimler:
Güneş Yılı Esaslı Takvimler:
- 12 Hayvanlı Türk Takvimi: Türklerin kullandığı ilk takvimdir. Yıllar hayvan adı ile gösterilmiştir. Göktürkler ve Uygurlar kullanmıştır. Ayrıca Göktürkler ve Uygurların bu takvimi kullanması, Orta Asya'da astronomi ile uğraşıldığının kanıtıdır.
- Celali Takvim: Celaleddin Meliksah'ın emri ile Ömer Hayyam tarafından kurulan astronomi heyetinin hazırladığı takvimdir. Başlangıcı 1079 yılı olarak kabul edilir.
- Rumi Takvim: Osmanlı devletinde mali işleri düzenlemek için kullanılmıştır. 365 gün 6 saat esasına göre düzenlenmiştir. 1839 yılından itibaren mart ayı mali yılbaşı olarak kabul edilmiştir.
- Miladi Takvim:
*Bir yıl 365 gün 6 saattir.
*Başlangıcı HZ. İsa'nın doğumudur.
*1 Ocak 1936 tarihinde kullanılmaya başlamıştır.
*Kökeni Mısıra dayansa da Romalılar geliştirmiştir. Gregory son şeklini verdiği için Gregoryen takvimi olarak da bilinir.
Ay Yılı Esaslı Takvim:
- Hicri Takvim:
*1 yıl 354 gündür.
*Başlangıcı HZ. Muhammed'in hicreti.
*Dini günler bu takvime göre belirlenmiştir.
*Yüzyılların sınıflandırılmasında kullanılır.
Takvimlerin sınavda çıkacağını sanmam ama siz yine de bunları da bilin. Öğrenmeniz için illaki sınavda çıkması gerekmiyor. Bilmek her zaman iyidir ;)
Sosyal mesajımı da verdiğime göre sizler için kendi hazırladığım yüzyıl tablosunu paylaşabilirim.
Yukarıda verdiğim tablo yüzyılların ayrımında işimize yarayacak bir tablo. Milattan öncesine yani 0 dan öncesine bakacak olursan 1.yarı ve 2. yarı şeklinde yüzyılların ayrıldığını görürsünüz. Yüzyıllar 2 yarı ve 4 çeyrekten oluşur. Milattan öncesine gidersen en küçük sayı aslında en son yaşanan yıldır. Yani milattan önce 10 yılı, milattan önce 50 yılından sonra yaşanmış gibi düşünebilirsiniz. Yukarıdaki tabloyu inceleyin ve kafanıza kazıyın. Aslında mantığını anlarsanız ezberlemenize gerek yok.
Yüzyıllarla ilgili söylemek istediğim bir diğer şey ise verilen yılın kaçıncı yüzyılda olduğunu hesaplamak ile ilgili.
Örneğin milattan sonra 1867 yılının kaçıncı yüzyılda olduğunu bulmak için ilk iki rakama 1 eklememiz yeterli. Yani milattan sonra 1867 yılı, 18+1=19 işleminden dolayı 19.yüzyıldadır. Peki yukarıdaki tablo ile ilgili bir kısım daha var. 1867 yılının kaçıncı yarıda ve kaçıncı çeyrekte olduğunu nasıl bulabiliriz derseniz son iki rakama bakın ve daha sonra yukarıdaki tabloyu getirin aklınıza. Milattan sonra olduğu için ve 67 sayısı 50-99 arasında olduğu için 2.yarıdadır. 50-75 arasında olduğu için de 3.çeyrektedir.
Size bir örnek vereceğim. Bunu da siz çözün ve cevabınızı yorumlara yazın. Doğru cevabı yorumda belirteceğim.
*Milattan Önce 571 * M.Ö 82
*Milattan Sonra 630 *M.S 37
*Milattan Önce 1071
*Milattan Sonra 1457
Yukarıda verdiğim tarihlerin kaçıncı yy olduğunu, kaçıncı yarıda ve kaçıncı çeyrekte olduğunu bulup yoruma yazınız.
Biliyorum size eğlenceli olacağını söylemiştim ve sıkıldınız. Üzgünüm bu konuyu anlatırken bende sıkıldım. Bu konulardan çok fazla soru çıkmaz ama yine de bilin diye anlatmak istedim. Hep söylerim bilmekte fayda var.
Tarih yazıcılığı hakkında sadece isimlerini bilseniz ne anlattığını zaten anlayacağınız düşünüyorum.
#Hikayeci(rivayetçi) Tarih
#Öğretici(pragmatik) Tarih
#Sosyal Tarih
#Araştırmacı Tarih
Bir diğer konumuz tarih biliminin yöntemleri. Bunlardan bir tane soru gelme ihtimali var. Bunları kesin bilin.
-Tarama (Kaynak Arama): Size tarihi tanımlarken tarihin belgelere dayandığını söylemiştim. Tarama aşaması bu belgelerin bulunduğu,kaynakların toplandığı aşamadır.
-Tasnif (Sınıflandırma): Tarama aşamasında bulunan belgelerin bir sisteme göre sıralanması aşamasıdır tasnif aşaması.
-Tahlil (Çözümleme): Bu aşamada elde edilen bilgilerin kaynak ve bilgi yönünden yeterli olup olmadığının araştırılması yapılır.
-Tenkit (Eleştiri): Tenkit ise elde edilen bilgilerin güvenilirliğini, doğruluğunu tespit etme aşamasıdır.
-Terkip (Sentez): Son olarak terkip aşaması ise, bütün bu aşamaları tamamlayıp birleştirilerek sonuca ulaşılması aşamasıdır.
Bunların sıralamasını sorabilirler ya da içlerinden bir aşamada yapılan bir işlemi verirler ve bu hangi aşamada gerçekleşir diye sorabilirler. Aman dikkat.
Bir de tarih biliminin kaynaklarına bakalım. Buradan da soru gelebilir diye düşünüyorum.
*Birinci Elden Kaynaklar: Yaşanan zamanda kullanılan eşyalardır. Örneğin kurtuluş savaşında kullanılan silahlar gibi.
*İkinci Elden Kaynaklar: Yaşanan zamanı anlatan eserler. Örneğin, Halide Edip'in yazdığı Ateşten Gömlek eseri kurtuluş savaşını anlatır ve bu yüzden 2. elden kaynaktır.
Vee son olarak tarihe yardımcı bilimler. Bunların aklınızda kalması için bazı ipuçları vereceğim.
⇒Kronoloji: Tarihi zamanları inceler. Düşünsene, sende zamanı ölçmek kronometreyi açarsın. Buradan aklında kalsın.
⇒Arkeoloji: Kazı bilimi. Arke adında bir arkadaşının olduğunu hayal et. Sürekli bir yerle kazıp hazine arıyormuş.
⇒Filoloji: Dil bilimi. Dilini çıkaran bir fil hayal et. Ayrıcı fil-dil f yerine d koyarsan da olur.
⇒Antropoloji: Irk bilimi: Antro ırkından poloji isimli bir arkadaşın olduğunu hayal et. Tuhaf bir ırk ve tuhaf bir isim. :)
⇒Sosyoloji: Toplum bilimi: Sosyal bir ortamdasın. Ortamda, toplumun içinde olduğun için sosyalsin.
⇒Teoloji: Dinleri inceleyen bilim dalı. Teo adında ateist bir insanla karşılaştın ve ona dinler ile ilgili ne bildiğini sordun.
⇒Paleografya: Yazı bilimi. Pale adında birisi ile tanıştın ve sana dedi ki nüfus memuru adımı yanlış yazmış.
⇒Etnografya: Kültür bilimi. Etnografya, etnohutrafya der gibi hissettiriyor. Et ve nohut Türk kültüründe vardır.
⇒Epigrafya: Kitabe-Taş bilimi. Çok güzel ve büyük, kitabe şeklinde bir taşın üzerinde bir yazı yazdığını gördün ve yazıyı okumaya çalıştın. Yazıyı sonunda okuyabildiğinde epigrafya yazdığını gördün.
⇒Nümüzmatik: Para bilimi. Nümüz adında bir paramatikten para çektiğini düşün.
⇒Diploması: Devletler arası yapılan anlaşmaların sahte olup olmadığını araştırır. Üniversiteyi yurt dışında okudun ve diplomanı aldığında sahte olduğunu anladın.
⇒Heraldik: Arma bilimi. Okulun adı Heraldik ve ceketindeki armada Heraldik okulu yazıyor.
Evet bu konunun sonuna geldik. Bir sonraki yazıda tarih çağlarından bahsedeceğim. Umarım sıkılmamışsınızdır. Umarım verim alabilmişsinizdir. Umarım güzel bir üniversite kazanırsınız. Kendinize iyi bakın. Kolay gelsin! :)
Sosyalde Ben